مدیریت سایت ایجاد پلیسه به فرایند ساخت و ابزار به کار برده شده در تولید وسایل فلزی مربوط است. همواره انجام فرایند‌های مختلف بر روی لوله ها مانند بریدن و یا سنگ زدن باعث ایجاد پلیسه در قسمت لبه‌ی آنها میشود. در فرایند ساخت قطعات فلزی، پلیسه (Burr) به شکل گیری لبه های ناهموار یا پشته ای از فلز گفته می شود.
پلیسه چیست؟
پلیسه به برجستگی‌های کوچک، تیز و ناخوشایندی که بر روی یک قطعه پس از فرآیند ساخت باقی می‌ماند، گفته میشود. در واقع پلیسه به قسمت زائدی گفته میشود که پس از برش پروفیل‌ها و لوله‌های مختلف فلزی و پلاستیکی به وسیله ابزار های مختلف روی لبه های برش خورده باقی می‌ماند. این زائده ها شاید به ظاهر بی اهمیت باشند اما مشکلات فراوانی را می توانند به وجود بیاورند.
برای پلیسه گیری روشهای متعددی وجود دارد که بستگی به جنس، ابعاد و شکل ظاهری قطعه دارد. تمیزکاری فلزات به دو روش اصلی مکانیکی و شیمیایی انجام میشود.
از روشهای مکانیکی تمیزکاری فلزات می‌توان به پلیسه گیری، امواج ماورای صوت، سمباده زنی و پولیش مکانیکی، رسوب زدایی مکانیکی، پاکسازی توسط اشعه لیزر و پاشش زدایی اشاره کرد. از جمله تمیزکاری فلزات به روش شیمیایی، الکتروپولیش، تمیزکاری به کمک حرارت، تمیزکاری غوطه وری و تمیزکاری با حلال‌ها می‌باشند.
پلیسه گیر
پلیسه گیر ابزاری به ظاهر ساده اما بسیار کاربردی است که برای از بین بردن پلیسه های لوله ها به کارگرفته می شوند. این ابزار از یک تیغه منحنی شکل و یک دسته ساخته می شود.
تیغه های پلیسه گیر از جنس آلیاژ های سخت مانند فولاد تند بر (HSS) و بسته به متریال متناسب ساخته می‌شوند. مثلا برای براده برداری لوله‌های الومینیمی که جنس نسبتا نرمی دارند، تیغه‌های HSS استفاده میشود.
یکی از مهمترین ویژگی پلیسه گیر ها قابلیت تعویض تیغه آنهاست که به کاربر این امکان را می‌دهد تا هر وقت که تیغه کند شد و کارایی خود را از دست داد، یک تیغه‌ی جدید را جایگزین آن کند. این تیغه‌ها به راحتی در بازار قابل تهیه هستند.
نحوه استفاده از پلیسه گیر ها
کار با پلیسه گیر ها بسیار آسان و بدون دردسر است. برای این کار ابتدا تیغه را درون دسته قرار دهید. سپس لبه تیغه را بر روی لبه‌ی لوله قرار دهید و شروع به چرخانده آن کنید. این کار را ادامه دهید تا پلیسه ها به طور کامل از لبه لوله جدا شوند.
اکنون می‌توانید با خیال راحت و بدون مزاحمت پلیسه‌ها از لوله مورد نظر استفاده کنید.
اهمیت استفاده از پلیسه گیر
اگر چه ممکن است پلیسه گیر ها ابزاری غیر ضروری به نظر برسند، اما در بسیاری از مواقع پلیسه‌ها سبب به وجود آمدن مشکلات متعدد و آسیب زدن به اجزای یک سیستم شوند. از این رو استفاده از این ابزار ساده اما بسیار کارآمد می تواند نقش مهمی در دوام و عملکرد صحیح دستگاه‌های مختلف ایجاد کند.
از جمله مشکلاتی که عدم پلیسه گیری میتواند بوجود بیاورد به شرح زیر است:
- امنیت را کاهش می دهد. لبه های تیز فلز ممکن است برای اپراتورها خطرناک باشد و باعث ایجاد بریدگی شود.
- در هنگام مونتاژ کردن قطعات ایجاد مشکل می کند.
- باعث ایجاد خراش در سطوح دیگر می شود.
- باعث ایجاد اتصال کوتاه الکتریکی می شود.
- میدان های الکتریکی و مغناطیسی نامنظم ایجاد می کند.
- باعث شکست ولتاژ بالای دی الکتریک می شود.
- استرس را در حین عملیات زیاد می کند. افزایش استرس باعث کاهش مقاومت نسبت به خستگی و شکست می شود.
- نسبت به خوردگی آسیب پذیر تر می شود. این به دلیل اختلاف در ضخامت مواد است.
- روغن کاری با مشکل روبرو می شود.
- در حین پرداخت نهایی ایجاد اختلال می کند.
واضح است که تا حد امکان می بایست از به وجود آمدن پلیسه جلوگیری کرد. اما به هر حال در اکثر روش های تولیدی به عنوان یک محصول جانبی پلیسه ایجاد می شود و در اغلب موارد به وجود آمدن پلیسه اجتناب ناپذیر است. در این موارد پلیسه گیری ضروری ست.
عوامل و روشهای تولید که باعث ایجاد پلیسه میشود
پلیسه در اغلب موارد در حین انجام عملیات ماشین کاری و برش به وجود می آید. برخی از روش های متداول ماشین کاری که باعث ایجاد پلیسه می شوند عبارتند از:
- فرزکاری
- دریل کاری
- حکاکی
- تراشکاری
پروسه های برش بر روی ورقه های فلزی که باعث به وجود آمدن پلیسه می شود شامل موارد زیر است:
- برش لیزر
- برش پلاسما
- پولک زنی
- پانچ کردن
- برش
فاکتورهای مختلفی در ایجاد پلیسه دخیل هستند و اینطور نیست که پروسه های فوق همیشه با ایجاد پلیسه همراه باشند. این فاکتورها متعدد هستند. مهمترین آنها احتمالا مهارت و دانش اپراتور در حین انجام عملیات است. مساله بعدی نوع ماده و گرید آن است. بعضی از موارد به راحتی برش میخورند و نتیجه ی مطلوبی را به همراه دارند و نیازی به انجام پروسه های بعدی ندارند.
با این وجود امکان حذف پلیسه ها برای به دست آوردن یک سطح صاف وجود دارد. روش های پلیسه گیری متعددی وجود دارد. هر کدام از این روشها محاسن و معایب خود را دارد.
روشهای پلیسه گیری
پلیسه گیری به روشهای مختلفی انجام میشود که در ادامه به معرفی انواع آن میپردازیم.
پلیسه گیری دستی
این روش قدیمی ترین و ابتدایی ترین متد برای حذف پلیسه است. برای اینکه نتیجه ی کار تضمین شده باشد نیاز به یک فرد آموزش دیده و با مهارت است به همین دلیل این روش به زمان و تلاش زیادی احتیاج دارد.
به دلیل زمانبر بودن پلیسه گیری دستی از آن بیشتر در کارگاه های کوچک و با نرخ تولید محصول کم استفاده می شود. برای پلیسه گیری دستی اغلب از سمباده، چاقوی پلیسه گیری، سوهان و سایر ابزار پرداخت استفاده می شود. این روش قابل انعطاف است و برای پلیسه های کوچک کاربرد دارد. با اینکه نیاز به ابزار و ماشین گران قیمت ندارد اما برای تولید انبوه مقرون به صرفه نیست
پلیسه گیری پانچ:
این روش از یک ماشین پانچ برای حذف کردن پلیسه ها استفاده می کند. برای استفاده از این روش به انواع مختلفی از قالب مانند قالب پولک زنی سخت، قالب پولک زنی نرم و قالب کالیبراژ نیاز است. این روش نیازمند ابزار خاص است و برای ساختارهای پیچیده کارایی لازم را ندارد. اما نسبت به نوع دستی از بهره وری و کارایی بالاتری برخوردار است.
صیقل مغناطیسی
روش پرسرعتی از پرداخت فلزات محسوب میشود. با این روش می‌توان همه سطوح حتی سطوح منحنی قطعات پیچیده را نیز پلیسه گیری نمود. با استفاده از نیروی مغناطیسی، قطعه‌هایی مثل طلا، پلاتین، تیتانیوم و نیکل را که خاصیت مغناطیسی ندارند و یا حتی پلاستیک‌های سخت را پلیسه گیری کرد. این روش باعث کم ترین تغییر در شکل هندسی قطعه میشود.
برس زنی:
همانطور که از نام این روش می توان حدس زد عمل برداشتن پلیسه در پلیسه گیری با برس به کمک تمیز کردن سطح فلز با برس های خاص انجام می شود.
طرز کار این روش مانند پلیسه گیری دستی با کاغذ سمباده و ابزار مشابه است. برس پلیسه گیری از مواد ساینده با دانه بندی خاص ساخته می شوند.
تفاوت عمده ی این روش این است که برس های پلیسه برداری به گونه ای طراحی شده اند که می توان آنها را روی ماشین نصب کرد و به این ترتیب فرایند را بهینه و سرعت انجام کار را افزایش داد.
روش پرداخت با ذرات ساینده
در این روش یک سیستم هیدرولیک با دو سیلندر و دو پیستون وجود دارد، که فضایی بین دو سیلندر برای جاگیری قطعه کار ایجاد شده است. معمولاً از این روش برای پرداخت کاری سوراخ‌های داخلی قطعات و … استفاده میشود.
وقتی سوراخ داخلی قطعه بین دو سیلندر قرار گرفت، یکی از سیلندرها که حاوی یک سیال (روغن) است و ذرات ساینده درون آن قرار دارند، از طریق فشار پیستون روغن و ذرات ساینده از سوراخ داخلی قطعه عبور کرده و وارد سیلندر دوم می‌شوند.
حال این عمل توسط سیلندر دوم صورت می‌گیرد و بارها تکرار میشود، با عبور روغن حاوی ذرات ساینده از داخل سوراخ کار پرداخت کاری از جداره داخلی انجام می‌پذیرد.
روش ارتعاشی
در این شیوه از برخورد مکانیکی استفاده میشود. قطعات ماشین کاری را با یک سری ساچمه از جنس فولاد سختکاری شده، درون یک مخزن می‌ریزند و مخزن را تحت ارتعاش قرار می‌دهند. بین ساچمه و قطعات، برخورد مکانیکی به وجود آمده و باعث میشود لبه‌های زائد از بین برود. این روش در پلیسه گیری قطعات بزرگ و همچنین پرداخت کاری فلزاتی استفاده میشود که با مایعات اکسید شده و واکنش نشان می‌دهند.
پرداخت چرخشی
برای این کار یک لوله درون یه نظام دستگاه فرز افقی قرار می‌گیرد. یک فیکس چر از جنس تفلون که درون آن چهار آهن ربا قرار دارد، دور لوله فولادی پیچیده میشود. مقداری پودر ذرات ساینده مغناطیسی درون لوله فولادی ریخته میشود.
فضای مغناطیسی ایجاد شده از پراکنده شدن پودر جلوگیری کرده و باعث حرکت آن درون لوله میشود. از برخورد مکانیکی بین آنها، پرداختکاری صورت می‌گیرد.
روش تامبلینگ:
یکی دیگر از راه های برای رسیدن به پرداخت نهایی بسیار خوب قطعات فلزی استفاده از ویبراتور یا مخازن سانتریفیوژ است. یک بشکه که حاوی ترکیبی از مایع و مواد ساینده است. این ترکیب شروع به گردش می کند و با قطعات فلزی برخورد می کند.
نتیجه ی کار حذف پلیسه ها بدون خراش بر روی سطح است. علاوه بر حذف پلیسه این روش باعث پرداخت نهایی سطح کار نیز می شود. ماده ی ساینده ای که در این روش به کار برده می شود به طور عمده پلاستیک، سرامیک یا ترکیبی از هر دو است.
روش الکتروشیمیایی
این روش که یکی از روش های تولید مخصوص به حساب می آید، مخصوص سطوح پیچیده و منحنی‌های بی قاعده است. این سیستم دارای یک قطعه کار و ابزار می‌باشد. باید سر ابزار دقیقاً مطابق با سطحی از قطعه کار باشد که میخواهد پلیسه گیری شود.
ابزار به قطب منفی و قطعه به قطب مثبت محیط الکتریکی متصل و سیال الکترولیت از بین آن ها عبور می‌کند. الکترولیت با برقراری جریان الکتریکی و دور کردن ذرات جداشده از قطعه، باعث صیقل آن میشود.
پلیسه گیری حفره:
از این متد برای پلیسه گیری داخل حفره ها استفاده می شود. ابزارهای متعددی برای اینکار در بازار وجود دارد و اغلب آنها ساختاری مشابه دارند. یک ابزار برش بر روی اسپیندل نصب می شود. این ابزار به گونه ای نصب شده است که می تواند به آرامی داخل حفره رفته و در تماس با دیواره ی حفره بدون اینکه خراش یا خسارتی بر جای بگذارد پلیسه ها را حذف کند.
حرارتی:
به پلیسه گیری حرارتی متد انرژی گرمایی (TEM) نیز گفته می شود. در این روش پلیسه ها در یک محفظه ی احتراق کنترل شده سوزانده می شوند. معمولا ترکیبی از گاز اکسیژن و گاز طبیعی به عنوان منبع انرژی به کار گرفته می شود.
مهمترین مساله در این روش به دست آوردن نسبت مناسب اکسیژن و سوخت است که بتوان حرارت لازم برای حذف پلیسه بدون سوزاندن قطعه را فراهم کند. هر چند حرارت در مدت زمان کوتاهی اعمال می شود اما برای حذف پلیسه در ناحیه ای وسیع کافی است بدون اینکه سایر قسمت ها دچار تغییر شوند.
نکته: در انتخاب روش پلیسه گیری دقت کنید و با در نظر گرفتن مزایا و معایت هر روش پلیسه گیری، متدی که برای شما مناسب است را انتخاب کنید. انتخاب روش مناسب می تواند از نظر اقتصادی و همچنین سرعت انجام کار بسیار تاثیر گذار باشد.