قلاویز و قلاویز کاری چیست و چه کاربردی دارد

قلاویز

از این ابزار در واقع، جهت دنده نمودن داخل استوانه یا به اصلاح مهره ها استفاده می شود. این وسیله کاربردی مناسب تراش دنده های پیچ بر روی متریال هایی نظیر چوب و فلز و پلاستیک می باشد. به عملیات تراشیدن با قلاویز، به اصلاح قلاویز کاری گفته می شود.

 انواع قلاویز کاری

ممکن است دستی یا ماشینی باشد. قلاویزهای دستی را با قلاویز گردان و قلاویزهای ماشینی را به وسیله ماشین مته در داخل سوراخی که باید دنده شود می‌چرخانند.

معمولا دو یا سه مرحله ای هستند که روی بدنه قلاویز به وسیله خط مشخص شده اند. (یک خط: اول رو، دو خط:دوم رو، بدون خط:سوم رو یا آخر رو).

قلاویزهای ماشینی غالبا تک مرحله ای هستند و از لحاظ شکل دندانه به دو نوع مستقیم(جهت قلاویزکاری قطعات با انتهای باز یا همان ته باز) و مارپيچ (جهت قلاویزکاری قطعات با انتهای بسته یا ته بسته)تقسیم بندی می شوند.

دستی: به صورت مجموعه سه تایی

• قلاویز اول رو یا پیشرو: تقریبا بیش از نیمی از براده برداری را انجام می دهد.
• قلاویز وسط رو یا میان رو: بیش تر برای عمق شیار و دنده ها استفاده می شود.
• قلاویز آخر رو یا پس رو: براده برداری نهایی را انجام می دهد.

ماشینی: جهت بستن به ماشین تراش یا ماشین مته

• دارای سری دوتایی و یا تکی بوده و جهت بستن به ماشین تراش یا ماشین مته  مناسب می باشد.
• دنباله های آن به شکل استوانه بلند است و در انتهای آن چهار گوش و یا دو طرف آن دارای زبانه می باشد.

برقی: تولید انتهای تمیز و مرتب به انتهای سوراخ های بسیار عمیق

•  مخروطی نیست.
• تنها جهت تولید انتهای تمیز و مرتب به انتهای سوراخ های کور یا سوراخ های بسیار عمیق استفاده می شود.

دوم: قابلیت ژرف کردن شیارهای بریده شده

• عمیق کردن شیارهای بریده شده توسط قلاویز ضربدری در سوراخ های کور.
•  فقط برای شش شیار اول، زاویه کاهش کاملاً مشابه مدل مخروطی می باشد.

چپ تراش:

قابل استفاده در هنگام ساخت پیچ و مهره چپگرد.

مخصوص مهره تراش: جهت تراش پیچهای داخلی کوتاه با سوراخ راه بدر

• به شکل تکی ساخته می شود.
• جهت تراش پیچهای داخلی کوتاه که سوراخ آنها راه بدر است، استفاده می ‏شود.

مخروطی: قابلیت ایجاد شیار کامل از درون سوراخ

• جهت شروع یک شیار استفاده می شوند.
• به طور معمول از قسمت پایین تا بالا به سمت شیارششم از بالا پیش می رود.
• قطر ایجاد شده آن با قطر هسته شیار برابر می باشد.

انتخاب صحيح مته از نظر اندازه، اهمیت زیادی دارد. چرا که قبل از شروع قلاويز كردن، بايد قطعه مورد نظر سوراخ گردد. قطر سوراخ باید كمتر از قطر قلاويز باشد. در صورتی که قطر سوراخ كوچك باشد، قلاويز در داخل كارگير كرده و ممکن است آسیب ببیند.

چنانچه سایز سوراخ نسبتا بزرگ باشد، دندانه‎هاي پيچ در داخل كار كامل نشده و در نتيجه پيچ و مهره بسيار لق می‏شوند. در زمان قلاويز كاري بايد براي انتخاب مته به جدول منبع مراجعه كرده و مته مورد نظر را انتخاب کرد. در غیر اين صورت مته مورد نظر يا كوچك يا بزرگ می‏شود که مشکلات فوق الذکر رخ می‏دهد.

دسته قلاويزها

به منظور استفاده از قلاویزها  با توجه به موقعيت و مكان انجام  قلاويز كاري باید از دسته قلاويز استفاده نمود می تواند به شکل T شکل باشد. اين نوع دسته قلاويز از يك پيج و مهره ساخته شده و مهره آن داراي شكافهايي است كه از طریق آن فك‎ها مي‎توانند بهم نزديك و يا از هم دور شوند. بواسطه این نوع دسته، قلاويزها تا اندازه مشخصي مقاوم می‏شوند و می‏توانند به راحتی عمل قلاویز کاری را بر عهده بگیرد.

توصیه می‏شود در زمان کار با قلاویز، گرد و خاك و گريس را از محیط خارج كرده و نيز پيچ و مهره آن را روغنکاری نمایید. برای قلاويز کاري در فضای باز، می‏توان از يك دسته قلاويز دو طرفه و يا دسته قلاويز T شكل استفاده کرد.

تفاوت قلاویز و حدیده

• تفاوت اصلی این دو وسیله این است که قلاویز جهت دنده‌کردن داخل استوانه‌ها استفاده می گردد. اما حدیده جهت دنده کردن سطوح خارجی مثل لوله استوانه در گام مشخص.
• قلاویز در قطعه ماده، رزوه مارپیچ ایجاد می کند اما در حدیده روی قطعه نر این عملیات انجام می گیرد.
• با در نظر گرفتن پیچ و مهره  این تفاوت به وضوح روشن می شود. قلاویز جهت ایجاد رزوه در جداره داخلی مهره استفاده می شود اما حدیده جهت ایجاد رزوه روی سطح خارجی پیچ.

به هنگام رزوه‌تراشی و قلاویزکاری، باید نکات زیر را به‌کار بست:

۱- در هر دور که ابزار به‌طرف راست می‌چرخد نیم دور آن را به‌طرف چپ می‌گردانند تا براده‌های جداشده از بین لبه‌های بُرنده آزاد گردد.

۲- اِعمال نیروی زیاد باعث شکستن ابزار، خراب‌شدن قطعه کار و ناصاف شدن دنده‌ها می‌شود.

۳- در موقع دنده‌کردن قطعات فولادی، بهتر است روغن به ابزار بزنند.

۴- برای دنده‌کردن قطعات آلومینیمی، زدن نفت بهتر است.

۵- برای دنده‌کردن برنج یا چدن، نباید هیچ‌گونه روغن به‌کار برد. (فقط در ابعاد کوچک)