پرگار اندازه گیری
بنابر تعریف پرگار ابزاری است که برای اندازه گیری ابعاد اجسام، به ویژه قطرهای بیرونی و درونی قطعات استوانه ای به کار می رود.
پرگارها جزو وسایل نقل اندازه می باشند که با این وسایل اندازه گیری طول قطعات به طور غیر مستقیم امکان پذیر بوده و با توجه به دقتی که در اندازه گیری از آنها انتظار داریم، از وسیله اندازه گیری مناسبی (خط کش یا کلیس) برای میزان کردن یا خواندن آنها کمک می گیریم. این ابزار متشکل از دو شاخه منحنی شکل فولادی است که در انتها با اتصال محکمی به هم لولا شده اند. فاصله میان دو نوک پرگار نمایانگر اندازه است.
از پرگار بیشتر در اندازه گیریهایی استفاده می شود که نیازی به دقت ریزسنج نباشد. دقت اندازه گیری ابزارهای اندازه گیری مانند پرگارها، بستگی به حساسیت دست اندازه گیر دارد. زیرا لمس صحیح این نوع ابزارها با کار، میزان دقت اندازه گیری را تعیین می کند و این نیاز به داشتن احساس قوی (حساسیت دست،حس لامسه) و تجربه دارد.
دامنه کار با این ابزار کمتر از 180 درجه است. به گونه ای که یکی از بازوهای آن به سطح مبنا کار تکیه کرده و بازوی دیگر به صورت متغیر عمل مماس شدن سطح دیگر را انجام میدهد. هر مقدار نوک این ابزار از نظر ساخت دقیق باشد به همان اندازه میتواند دقت بیشتری در کار ایجاد کند.
مکانیزم پرگار
پرگارهایی که قسمت بالای آن بواسطه پین بهم متصل شده اند برای جابجایی بازوهای آن میتوان با نیروی دست عمل باز و بسته کردن بازو را انجام داد. مقدار دقت عمل پرگار برای عمل اندازه گیری و کنترل قطعات در اینگونه پرگارها به مهارت شخص اندازه گیر بستگی دارد. هرمقدار عمل مماس کردن لبه پرگار با سطح قطعه با حساسیت بیشتری انجام شود دقت بدست آمده با اندازه اصلی کار منطبق تر خواهد بود.
پرگارهایی که جابجایی بازوهای آن به واسطه پیچ ومهره و فنری که پشت آن تعبیه شده انجام می گیرد از دقت اندازه گیری بیشتری برخوردار است. چراکه فنر باعث میشود نیروی شخص اندازه گیر به واسطه چرخاندن مهره داخل پیچ بصورت یکنواخت انجام گیرد. بنابراین عمل برگشت بازوی متغیر به ازای باز شدن مهره بواسطه نیروی فنر انجام گیرد.
انوع پرگار اندازه گیری
پرگارها را می توان در انواع زیر دسته بندی کرد:
- پرگار ساده
- ساعتی
- دیجیتال
- داخل سنج(درونی)
- خارج سنج(بیرونی)
- کشویی
برای اندازه گیری نباید پرگار را روی اجسام در حال گردش در ماشین تراش یا هر ماشین دیگر به کار برد زیرا در صورت قرار دادن یک لبه پرگار بر روی قطعه کار لبه دیگر آن نیز بر اثر اصطکاک میان سطوح متحرک بر روی قطعه کار کشیده می شود و با وارد آمدن اندک فشار بر پرگار پایه های آن به بیرون برمی جهد. به علاوه اندازه ای که از روی قطعه در حال حرکت برداشته شود دقت چندان ندارد.
پرگار ساده
این پرگار دارای نوکهای تیز است که میتوان یک نوک آن را ثابت و نوک دیگر را به ازا تغییرات بازو برای عمل خط کشی استفاده کرد. دهنه پرگار به اندازه قطر مشخص برروی خط کش باز کنید. نوک تیز بازوی ثابت را در مرکز دایره و نوک دیگر را به شعاع مشخص دایره بزنید.
پرگار ساعتی
دقت عمل این پرگار مطابق با دقت ساعت اندازه گیری است که عمل اندازه گیری و کنترل سطوح داخلی را انجام میدهد.
پرگار دیجیتال
این پرگار برای عمل کنترل قطرهای داخلی کاربرد دارد و دقت آن برابر با یک هزارم میلیمتر است.
داخل سنج
این پرگار برای اندازه گیری داخلی قطعات کاربرد دارد. به این روش که دهانه پرگار را با سطح کار مماس کنید. دهانه اندازه گرفته شده نسبت به کار را با سطح فکین میکرومتر مماس کرده و اندازه را بخوانید.
خارج سنج
این پرگار عمل اندازه گیری خارجی قطعات ار را انجام میدهد. به این روش که پرگار را با سطح کار مماس کنید. دهانه پرگار را با یک وسیله اندازه گیری مماس کرده و اندازه آن را روی ابزار بخوانید.
کشویی
این پرگار برای خط کشی در شعاع و فاصله های زیاد کاربرد دارد که برای تنظیم فاصله، برخی از این پرگارها دارای خط کش میباشند.که میتوان بصورت مستقیم اندازه را بر روی آن مشخص کرد. برخی دیگر از این ابزارها بواسطه ابزار دقیق دیگری عمل تنظیم دهانه را انجام میدهند. اجزا و روش بکارگیری آن در شکل مشخص شده است. درصورتی که سوزنهای آن را از طرف داخلی آن قرار دهیم از آن میتوان برای اندازه گیری داخلی استفاده کرد.